Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), bireyin tekrarlayan, istenmeyen düşünceler (obsesyonlar) ve bu düşüncelere tepki olarak gerçekleştirilen tekrarlayıcı davranışlar veya zihinsel eylemlerle (kompulsiyonlar) karakterize edilen bir zihinsel sağlık bozukluğudur. OKB, kişinin günlük yaşamını, işlevselliğini ve sosyal ilişkilerini önemli ölçüde etkileyebilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluğun Belirtileri

OKB, obsesyonlar ve kompulsiyonlar olmak üzere iki ana bileşenden oluşur:

Obsesyonlar

  • Kirlenme veya Bulaşma Korkusu: Mikroplar, kir veya toksik maddelerle temas etme korkusu.
  • Şüphe ve Belirsizlik: Kapıların kilitlenip kilitlenmediği, ocağın kapalı olup olmadığı gibi konularda sürekli şüphe duyma.
  • Zararlı Düşünceler: Kendi veya başkalarına zarar verme düşünceleri, cinsel veya dini içerikli uygunsuz düşünceler.
  • Simetri ve Düzen: Eşyaların belirli bir düzen içinde olması gerektiği düşüncesi, simetri ihtiyacı.

Kompulsiyonlar

  • Temizlik ve Yıkama: Elleri sürekli yıkama, aşırı temizlik yapma.
  • Kontrol Etme: Kapıları, kilitleri, ocağı sürekli kontrol etme.
  • Tekrarlama: Belirli kelimeleri, sayıları veya davranışları tekrarlama.
  • Düzenleme: Eşyaları belirli bir sıraya veya düzene göre düzenleme.
  • Sayma: Belirli bir sayıya kadar sayma veya belirli sayılarda eylemleri gerçekleştirme.

DSM-5 Kriterlerine Göre Obsesif Kompulsif Bozukluk Tanısı

OKB tanısı koymak için DSM-5’e (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th Edition) göre belirli kriterlerin karşılanması gerekmektedir. DSM-5 kriterleri şunlardır:

  1. Obsesyonlar veya Kompulsiyonlar Varlığı: Aşağıdaki özelliklerden birine veya her ikisine sahip olunmalıdır:
    • Obsesyonlar:
      • Zihinde sürekli olarak tekrarlanan, istenmeyen ve huzursuz edici düşünceler, dürtüler veya imgeler.
      • Bu düşünceler, dürtüler veya imgelerden kurtulmaya veya bunları bastırmaya yönelik girişimlerde bulunma.
    • Kompulsiyonlar:
      • Tekrarlanan davranışlar (örn. el yıkama, düzenleme) veya zihinsel eylemler (örn. dua etme, sayma), obsesyonlara tepki olarak gerçekleştirilir.
      • Bu davranışlar veya zihinsel eylemler, obsesyonların neden olduğu sıkıntıyı azaltmayı veya korkulan bir durumu önlemeyi amaçlar; ancak bu eylemler gerçekçi olmayan veya aşırı düzeyde olabilir.
  2. Zaman Alıcı: Obsesyonlar veya kompulsiyonlar, kişinin günlük yaşamında önemli ölçüde zaman alır (günde en az bir saat) veya kişinin sosyal, mesleki veya diğer önemli işlevsellik alanlarında önemli bir bozulmaya neden olur.
  3. Başka Bir Durumun Sonucu Değildir: Bu bozukluk, bir madde (örneğin, kötüye kullanılan bir ilaç, tedavi edici bir ilaç) veya başka bir genel tıbbi durumun (örneğin, bir nörolojik durum) doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı olmamalıdır.
  4. Başka Bir Zihinsel Bozuklukla Daha İyi Açıklanamaz: Bu bozukluk, başka bir zihinsel bozukluğun semptomlarıyla daha iyi açıklanamaz (örn. aşırı endişelerle karakterize olan genel anksiyete bozukluğu, bedensel algı bozukluğu, tekrarlayan düşüncelerle karakterize olan depresif bozukluk).

Obsesif Kompulsif Bozukluğun Nedenleri

OKB’nin kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik, biyolojik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Aşağıda bazı potansiyel risk faktörleri bulunmaktadır:

  • Genetik Yatkınlık: Ailede OKB öyküsü olan bireylerde bu bozukluğun gelişme riski daha yüksektir.
  • Beyin Kimyasalları: Beyindeki serotonin gibi nörotransmitterlerin dengesizliği.
  • Beyin Yapısı ve Fonksiyonu: Bazı beyin bölgelerinde farklılıklar.
  • Çevresel Faktörler: Erken çocukluk döneminde yaşanan travmalar, stresli yaşam olayları.

Tedavi Yöntemleri

OKB tedavisi genellikle ilaç tedavisi ve bilişsel davranışçı terapinin (BDT) kombinasyonunu içerir. Tedavinin amacı, obsesyonları ve kompulsiyonları azaltmak, bireyin yaşam kalitesini artırmaktır.

İlaç Tedavisi

  • Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRI’lar): OKB belirtilerini azaltmada etkili olan ilaçlar. Fluoksetin, sertralin ve fluvoksamin gibi SSRI’lar yaygın olarak kullanılır.
  • Trisiklik Antidepresanlar: Klomipramin gibi bazı trisiklik antidepresanlar da OKB tedavisinde kullanılabilir.

Psikoterapi

  • Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): OKB tedavisinde en etkili terapilerden biridir. BDT, obsesyonları ve kompulsiyonları tanıma, bunlarla başa çıkma stratejileri geliştirme üzerine odaklanır.
  • Maruz Bırakma ve Tepki Önleme (ERP): BDT’nin bir alt türü olan ERP, bireyleri obsesyonlarını tetikleyen durumlarla yüzleştirirken, kompulsiyonları yapmamaya teşvik eder.

Obsesif Kompulsif Bozukluk ile Yaşamak

OKB, doğru tedavi ve destekle yönetilebilir bir hastalıktır. Bireylerin düzenli doktor kontrollerine gitmeleri, ilaçlarını düzenli olarak kullanmaları ve terapilere katılmaları önemlidir. Ayrıca, sosyal destek grupları ve rehberlik programları da hastaların yaşam kalitesini artırabilir. İş, eğitim ve sosyal yaşamda başarılı olabilmek için bireylerin desteklenmesi ve gerekli yardımların sağlanması gerekir.

Yaşam Tarzı ve Destek Stratejileri

  • Sağlıklı Yaşam Tarzı: Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme ve yeterli uyku, genel sağlık ve iyilik halini artırabilir.
  • Sosyal Destek: Aile, arkadaşlar ve destek grupları, duygusal ve pratik destek sağlayabilir.
  • Stres Yönetimi: Stresi azaltma ve yönetme stratejileri, meditasyon ve gevşeme teknikleri.
  • Eğitim ve Farkındalık: OKB hakkında bilgi sahibi olmak, belirtileri tanıma ve uygun tedavi arayışında bulunma konusunda yardımcı olabilir.

Benzer Yazılar